SZTYNORT / STEINORT

Dawny pałac rodziny von Lehndorff w Sztynorcie Dużym / Groß Steinort stanowi główny projekt Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury (DPS). Nazwisko von Lehndorff znane jest przede wszystkim przez osobę hrabiego Heinricha von Lehndorffa, ostatniego dziedzica pałacu w Sztynorcie, który uczestniczył w nieudanej próbie zamachu hrabiego Stauffenberga na Adolfa Hitlera 20 lipca 1944 r. (w 2019 r. wspominano 75-lecie tego wydarzenia) i wkrótce potem został poddany egzekucji. Po upadku „żelaznej kurtyny” dawne wschodniopruskie założenie pałacowe w szybkim tempie zaczęło popadać w ruinę. Pod koniec 2009 r. dzięki staraniom DPS nastąpiło przekazanie pałacu na własność polskiej siostrzanej fundacji DPS – Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury (PNF). Odtąd obu fundacjom udało się głównie przy użyciu środków Pełnomocniczki Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów, polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz darowiznom prywatnych donatorów z Niemiec wstępnie zabezpieczyć pałac, zapobiegając w ten sposób jego zawaleniu. W latach 2014/2015 dzięki dofinansowaniu ze strony Niemieckiej Fundacji Federalnej Środowisko w Osnabrück (DBU) oraz Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie udało się pod kierownictwem inżyniera budownictwa prof. dr-inż. W. Jägera w ramach projektu modelowego zabezpieczyć konstrukcję północno-zachodniej wieży, wzmocnić część fundamentów i wykonać drenaż, natomiast z prywatnych darowizn rozpoczęto adaptację wschodniego skrzydła pałacu na prowizoryczne centrum informacyjne. Po nieudanej próbie przejęcia dawnego założenia pałacowego w Sztynorcie przez polskiego inwestora, który w 2016 roku wystąpił z wnioskiem o dofinansowanie unijne w celu adaptacji kompleksu do celów rekreacyjno-hotelowych (wniosek odrzucono w 2017 r.), istnieje znów możliwość przeprowadzenia łagodnej rewitalizacji Sztynortu oraz znalezienia funkcji odpowiedniej dla zabytku, aby zachować genius loci w jego fascynującej autentyczności. Pod koniec 2018 roku nastąpiła zmiana właściciela dawnego założenia pałacowo-folwarcznego Lehndorffów, co daje powody do nadziei. Nowym właścicielem stała się międzynarodowa włoska firma, realizująca projekty budowlane, pragnąca przekształcić kompleks przy zachowaniu zabytkowej substancji budowlanej w przyjazny dla środowiska obiekt hotelowo-rekreacyjny w przystępnych cenach. Natomiast właścicielem samego pałacu sztynorckiego w dalszym ciągu pozostaje Polsko-Niemiecka Fundacja Ochrony Zabytków (PNF). Od I kwartału 2019 roku jest nawet jego bezpośrednim właścielem, odkąd spółka Pałac w Sztynorcie Sp. Z oo, której jedynym udziałowcem od końca 2009 roku była PNF, przed rozwiązaniem przekazała pałac na własność fundacji. Zatem obecnie obie siostrzane fundacje PNF i DPS w dalszym ciągu angażują się wspólnie ze stowarzyszeniem Lehndorff-Gesellschaft Steinort e.V. (LGS) w ratowanie pałacu w Sztynorcie. Po kilku latach przestoju w 2019 roku polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zatwierdziło wniosek o dofinansowanie kolejnych pilnie potrzebnych prac ratunkowych (zabezpieczenie polichromii na belkach stropowych, fryzów ściennych oraz klatki schodowej parteru wraz z ustaleniem konserwatorskich metod zabezpieczających), których realizację zakończono jesienią 2019 roku. Z kolei Pełnomocniczka Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów udostępniła zatwierdzone przez niemiecki Bundestag środki w wysokości 500.000 euro na lata 2019/2020 na kontynuację dalszych pilnych działań ratunkowych, takich jak częściowa instalacja koniecznej infrastruktury budowlanej (wodociągowej, kanalizacyjnej, elektrycznej, sanitarnej , ogrzewania), zabezpieczenie dachu i konstrukcji stropowych, kontynuacja prac drenarskich, wzmocnienie fundamentów, remont murów skrzydła wschodniego wraz z izolacją wewnętrzną, montaż izolacji poziomej w głównej partii budynku, kontynuacja badań architektonicznych oraz dalsze opracowanie materiałów planistycznych. Ponadto w 2019 roku, również ze środków federalnych RFN, we wschodnim skrzydle pałacu powstało nieduże centrum wystawowo-informacyjne, otwarte 30 listopada 2019 roku, stanowiące pierwszą wprowadzoną do historycznego gmachu funkcję użytkową. Uchwałą komisji budżetowej niemieckiego Bundestagu w listopadzie 2019 roku wyznaczono kolejne 500.000 euro na bezpośrednią kontynuację pilnie koniecznych prac zabezpieczających z budżetu federalnego na rok 2020, udostępnionych przez Pełnomocniczkę Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów we wrześniu 2020 roku do wykorzystania do końca 2021 roku. Kolejne fundusze federalne w wysokości 500 000 euro, które udało się pozyskać głównie dzięki nadzwyczajnemu zaangażowaniu prof. Jägera i jego interwencji w tej sprawie u decydentów politycznych, wykorzystane zostaną – obok kontynuacji prac we wnętrzu skrzydła wschodniego – przede wszystkim w obrębie głównego budynku pałacowego. Działania dotyczące głównej części pałacu skupią się na utworzeniu „osi próbnej”, mającej na celu całkowite odtworzenie dwóch pomieszczeń na parterze oraz na pierwszym piętrze, obejmując zatem hol i główną klatkę schodową; ponadto przewidziana jest restauracja i ponowna instalacja poważnie uszkodzonego drewnianego stropu belkowego w jednym z zachodnich pomieszczeń parteru, kontynuacja instalacji drenażu pierścieniowego oraz remont elewacji frontowej z ryzalitem środkowym.

W kwietniu 2020 roku siostrzana fundacja PNF, przy zaangażowanym wsparciu finansowym ze strony DPS, z dużą nadzieją złożyła wniosek do polskiego Ministerstwa Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie z tzw. Funduszu EOG na remont i rewitalizację zachodniego skrzydła pałacu i jego adaptację do celów edukacyjnych (głównie szkoleń dla rzemieślników oraz na placówki kulturowe) z salami seminaryjnymi i warsztatami (koszt 2,877 mln euro). Niestety ów bardzo obszerny wniosek, uzupełniony kompletnym planowaniem pod pozwolenie na budowę dla skrzydła zachodniego, został odrzucony w grudniu 2020 roku (z uwagi na 2 punkty, których zabrakło do osiągnięcia wystarczającej punktacji).

Nowe impulsy przyniosło natomiast, ponownie z inicjatywy prof. Jägera, przyznanie uchwałą komisji budżetowej niemieckiego Bundestagu po raz trzeci kwoty 500.000 euro dofinansowania pałacu w Sztynorcie z budżetu federalnego na rok 2021, do wykorzystania w latach 2021/22. Opracowany wniosek z – jak dotychczas – fundacją DPS jako partnerem wiodącym koncentruje się przede wszystkim na rozpoczęciu remontu cennej konstrukcji dachowej budynku głównego.

Ponadto dzięki wsparciu ze strony stowarzyszenia Lehndorff-Gesellschaft udało się rozszerzyć odbywający się z powodzeniem od 2017 roku Letni Tydzień Kultury w Sztynorcie w sierpniu 2019 i 2020 roku (z powodu Corony po części wirtualnie).

Do realizacji wspomnianych projektów „Kontynuacja Działań Zabezpieczających” i „Letni Festiwal Kultury w Sztynorcie” oprócz środków publicznych istnieje ciągłe zapotrzebowanie na środki własne, dlatego DPS jako dysponent środków niemieckich wraz z polską fundacją siostrzaną PNF oraz stowarzyszeniem Lehndorff-Gesellschaft wspólnie nieustannie apelują o darowizny na rzecz ratowania i rewitalizacji pałacu w Sztynorcie!